سایت استان کهگیلویه و بویراحمد

مشارکت در سایت استان کهگیلویه و بویراحمد

سایت استان کهگیلویه و بویراحمد یک دانشنامه آزاد و مشارکتی برای شناخت بیشتر این استان است. اگر پژوهشگر، نویسنده، معلم، دانش‌آموز یا علاقه‌مند به توسعه منطقه هستید، از شما دعوت می‌کنیم در تکمیل و گسترش این دانشنامه همکاری کنید.

برای مشارکت با ما تماس بگیرید: 5299-9200-021

معرفی استان

• موقعیت جغرافیایی: در جنوب‌غربی ایران، بین عرض‌های جغرافیایی ۳۰°۴۰′ تا ۳۱° شمالی و طول‌های ۵۰°۲۸′ تا ۵۱°۳۶′ شرقی.
• مساحت: حدود ۱۵٬۵۰۴ کیلومتر مربع.
• جمعیت: بر پایه سرشماری سال ۱۳۹۵، جمعیت استان ۷۱۳٬۰۵۲ نفر بوده است.
• تراکم جمعیت: حدود ۴۶ نفر در هر کیلومتر مربع (کمتر از میانگین کشوری).
• زبان‌ها: زبان رسمی فارسی، و اکثریت مردم به گویش‌های لری صحبت می‌کنند.
• تقسیمات سیاسی: شامل ۹ شهرستان؛ از جمله بویراحمد، کهگیلویه، گچساران، دنا، بهمئی، لنده، مارگون، باشت و چرام.
• مرکز استان: شهر یاسوج است.
• شاخص توسعه انسانی (HDI): حدود ۰٫۷۹۶ در سال ۲۰۱۷، رتبه هفدهم در کشور.
• ساعت رسمی: IRST (UTC+3:30) و در تابستان IRDT (UTC+4:30).

جغرافیا و اقلیم

• رشته‌کوه زاگرس: استان کوهستانی است و منطقه دنا با ارتفاع ۵٬۱۰۹ متر از بلندترین نقاط ایران به‌شمار می‌آید.
• جنگل‌های بلوط: بخش وسیعی از ارتفاعات استان با جنگل‌های انبوه بلوط پوشیده شده‌اند.
• رودخانه‌ها: رودخانه بشار، رود مارون، خیرآباد و دیگر آبراهه‌های فصلی.
• چشمه‌ها و آبگرم‌ها: مانند چشمه بلغیس در چرام، آبگرم داراب، میشی و کوه‌گل در سی‌سخت.
• آب‌وهوا: زمستان‌های سرد و برفی در مناطق مرتفع و تابستان‌های معتدل کوهستانی.
• دره‌ها و تنگه‌ها: مانند تنگ تامرادی، تنگ سولک، تنگ مهریان.
• زلزله: منطقه زلزله‌خیز است و زلزله‌هایی تا ۴ ریشتر در حوالی یاسوج گزارش شده‌اند.
• همسایگان: استان‌های چهارمحال و بختیاری، خوزستان، فارس، بوشهر و اصفهان.
• مناطق حفاظت‌شده: پارک ملی دنا، منطقه حفاظت‌شده خامی و مارین.
• منابع طبیعی: معادن نفت و گاز (بویژه در گچساران)، معادن سنگ ساختمانی، منابع آبی کوهستانی.

تاریخ

• اقوام باستانی: اقوام لُر از ساکنان تاریخی منطقه هستند و نقش مهمی در تمدن‌های باستانی چون عیلامیان و مادها داشته‌اند.
• محوطه‌های باستانی: مانند اشکفت سلمان، تنگ سولک با نقوش برجسته عیلامی.
• راه‌های باستانی: مسیرهای کوهستانی زاگرس که مناطق مرکزی ایران را به جنوب متصل می‌کرده‌اند.
• دوره صفوی و قاجار: منطقه نقش استراتژیک در کنترل مسیرهای جنوب‌غرب کشور ایفا می‌کرد.
• دوره پهلوی: این منطقه تا سال ۱۳۷۰ زیر نظر استان خوزستان اداره می‌شد.
• تأسیس رسمی استان: استان کهگیلویه و بویراحمد در سال ۱۳۷۰ به عنوان استانی مستقل شناخته شد.
• تقسیمات جدید: شهرستان‌هایی مانند لنده، بهمئی، مارگون و باشت پس از ۱۳۸۵ به صورت مستقل ایجاد شدند.
• تحولات اداری: تشکیل استانداری مستقل، فرمانداری‌های متعدد و زیرساخت‌های اجرایی در شهرهای مختلف.
• دوره معاصر: رشد اقتصادی به‌ویژه در حوزه نفت و گاز، توسعه جاده‌ای، گسترش دانشگاه‌ها و افزایش نرخ سواد.

فرهنگ و آداب و رسوم

• زبان: لری و ترک قشقایی رایج‌ترین گویش‌ها هستند.
• لباس محلی: چوقا، شال، گیوه و پیراهن‌های رنگی مخصوص بانوان محلی.
• موسیقی: موسیقی لُری با سازهایی مانند کمانچه و دهل، نغمه‌هایی از حماسه و کوچ عشایر.
• عشایر: طوایف بویراحمدی، بهمئی، طیبی، و بابویی از ایلات مهم هستند.
• آیین‌ها: مراسم نوروز، عروسی‌های سنتی، سوگواری‌ها، و بازی‌های محلی چون "چوب‌بازی".
• خوراک: غذاهایی مثل دمپخت بادمجان، قیمه بزی، آش دوغ و نان کلک.
• باورها: احترام به بزرگ‌ترها، سوگند به «نان و نمک» و پاسداشت مهمان.
• هنرهای دستی: قالی، گلیم، جاجیم و سبدبافی در مناطق عشایری.
• تعلیم و تربیت: توسعه آموزش با دانشگاه‌ها و مدارس عشایری از دهه ۷۰ خورشیدی.

شهرهای مهم استان

میراث فرهنگی، مشاهیر و آثار تاریخی

• اشکفت سلمان: بزرگ‌ترین کتیبه عیلامی ایران در نزدیکی دهدشت.
• تنگ سولک: نقوش برجسته سنگی دوره عیلامی با مضامین شاهانه.
• بلادشاپور: شهر تاریخی مربوط به دوران ساسانیان با آتشکده و حمام.
• قلعه کوه‌دژ: قلعه‌ای بر فراز صخره با چشم‌انداز منطقه بویراحمد.
• مساجد تاریخی: مسجد تاریخی دهدشت با معماری بومی و گچ‌بری اصیل.
• آیین‌های معنوی: زیارت امام‌زاده‌ها: امام‌زاده عبدالله در یاسوج، بی‌بی حکیمه در گچساران.
• ادبیات محلی: نقالی‌ها و افسانه‌های شفاهی در فرهنگ عشایر منطقه.
• صنایع دستی: قالی دست‌بافت بویراحمد و گلیم‌های رنگارنگ بهمئی.

جاذبه‌های گردشگری

• آبشار یاسوج – یکی از دیدنی‌ترین آبشارهای غرب کشور.
• دریاچه کوه‌گل – کنار سی‌سخت، در دامنه دنا با چشم‌انداز خیره‌کننده.
• چشمه میشی – سرچشمه زلال در دل جنگل‌های دنا.
• تنگ تامرادی – دره‌ای سبز و آبی با صخره‌نوردی و آب‌بازی.
• تنگ مهریان – مسیر محبوب کوه‌نوردی و پیک‌نیک محلی.
• پارک جنگلی یاسوج – مکانی برای تفریح خانوادگی و پیاده‌روی.
• غار نِی‌گَوان – غار طبیعی کم‌نظیر در منطقه دیشموک.
• امام‌زاده بی‌بی حکیمه – زیارتگاه مهم جنوب کشور، با معماری سنگی.
• باغات سی‌سخت – تاکستان‌های انگور و گردو در پاییز هزاررنگ.
• مسیر آبشار مارگون – از غرب استان قابل دسترسی است.

اقتصاد و منابع

• نفت و گاز: گچساران یکی از قطب‌های نفتی کشور با چاه‌های فعال.
• کشاورزی: تولید انگور، گردو، سیب، گندم و برنج در مناطق سردسیر.
• دامداری: عشایر بویراحمدی با گله‌های گوسفند و بز، نقش مهم اقتصادی دارند.
• گردشگری: گردشگران از سراسر ایران در فصول بهار و تابستان به استان سفر می‌کنند.
• صنایع دستی: تولید گلیم، قالی، سبد، سفال و ابزارهای چوبی سنتی.
• نیروگاه‌ها: توسعه نیروگاه‌های کوچک آبی و خورشیدی در مناطق کوهستانی.
• منابع آب: چشمه‌ها و رودخانه‌ها برای کشاورزی و شرب مورد بهره‌برداری هستند.
• اشتغال: درصد بالایی از مردم در حوزه خدمات عمومی، آموزش و کشاورزی شاغل‌اند.
• صنایع سبک: کارخانه‌های کوچک تولیدی در یاسوج و گچساران.
• طرح‌های توسعه: پروژه‌هایی مثل سد تنگ سرخ، کمربندی یاسوج، توسعه گردشگری.